In de vorige Wijkkrant bladerde ik in De Muntel, ‘Een nieuw Land van Belofte’, een prachtig boek over De Muntel onder redactie van dr. Theo Hoogbergen. Ik las over het allereerste begin van die bijzondere wijk. Datzelfde boek heeft ook een hoofdstuk over de rivier de Aa in de wijk, van Theo Hoogbergen zelf. Ik pik er hier en daar iets uit.
'De riviernaam Aa is buitengewoon populair of productief. Het woord betekent 'water', verwant met het Latijnse 'aqua' en het gotische 'ahva'. [...] in Nederland zijn er maar liefst 44 riviertjes die zich met de naam Aa tooien...' (pg. 31)
'De laaglandrivier de Aa vindt haar oorsprong in de hooggelegen gronden bij het Limburgse Meijel. Het afvloeiende water komt via watertjes en slootjes bijeen, waardoor een regenrivier ontstaat, die al minstens 10.000 jaar door een centrale slenk stroomt. De Aa is 72 km lang en meandert [...] om in 's-Hertogenbosch samen met Dommel en Zuid-Willemsvaart in de Dieze uit te monden. De Aa, stromend langs de Pelssingel, Van der Weeghensingel en Citadellaan vormt tegenwoordig de grens met de oude stad.' (pg. 26)
Vanaf de 16e eeuw zijn er plannen geweest om de Aa bevaarbaar te maken, maar het is er nooit van gekomen. 'En sinds de aanleg van de Zuid-Willemsvaart tussen 1822-1826 was kanalisatie van de Aa natuurlijk volstrekt overbodig. [...] Hoewel de scheepvaartfunctie verloren is gegaan, blijft de Aa tot op de dag van vandaag van belang voor de landbouw en voor de afwatering. ' (pg. 27)
'De Muntel was na 'Het Zand' de tweede grote stadsuitbreiding. 'Met die tweede uitbreiding is in 1919 begonnen door het ophogen van de weilanden ten noorden van de stad: het opspuiten van twee miljoen m3 zand, dat men won uit een gebied vlak bij het op te hogen terrein. Daar ontstond een flinke waterplas: de IJzeren Vrouw, naar analogie van de IJzeren Man, genoemd naar de op kolen gestookte zandzuiger, die het karwei klaarde. ' (pg. 32)
'Bij de aanleg van de Muntel is in 1920 gekozen voor een uniek rioleringsstelsel: het Isaak van Shonesysteem, dat in Nederland nog nergens werd toegepast en dat beerputten - toen nog overal in de binnenstad aanwezig - overbodig maakte. Het functioneerde al wel in Londen. Het bestond uit twee afzonderlijke buizenstelsels, één voor de afvoer van hemelwater en één voor fecaliën en afvalwater. Het hemelwater werd op het dichtstbijzijnde open water geloosd, in dit geval de Aa en zo afgevoerd. [...] Het systeem functioneerde naar tevredenheid. Het heeft zich in de Muntel tot 1977 kunnen handhaven.' (pgs. 31-32)
Foto
Zwemmen in rivier de Aa, in de bocht bij wat nu de Munteltuinen heet. Het waren de dertiger jaren, voordat in 1934 de ziekte van Weil uitbrak.
Deze foto is te vinden op www.buurtkiep.nl: scroll helemaal naar beneden en kies bij 'Onze wijk' voor 'in historische foto's'. Daar is nog veel meer interessants te vinden!
Anja van Kleef